Τι είναι και πού οφείλεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου, ή σωστότερα κολοορθικοός καρκίνος («κόλον» είναι το μεγαλύτερο τμήμα του παχέος εντέρου ενώ «ορθό» το τελικό του τμήμα που καταλήγει στο πρωκτό) είναι από τις συχνότερες κακοήθεις νόσους και η συχνότητα εμφάνισής του αυξάνει καθώς αυξάνεται και ο μέσος όρος ηλικίας του ανθρώπινου πληθυσμού. Δεν γνωρίζουμε την κύρια αιτία που προκαλεί αυτή την κακοήθεια που φαίνεται να είναι συχνότερη στις ανεπτυγμένες χώρες. Σημαντικό ρόλο παίζει η διατροφή, καθώς ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι λιγότερο συχνός στους χορτοφάγους. Γενετικοί παράγοντες παίζουν, επίσης, σημαντικό ρόλο και έχουν πλέον αναγνωριστεί γονίδια στα οποία οφείλονται κάποιες μορφές καρκίνου του παχέος εντέρου για τις οποίες είναι γνωστός και ο τρόπος κληρονομικότητας.
Έχει σημασία το φύλο και η ηλικία στην εμφάνιση του κολοορθικού καρκίνου;
Ο κολοορθικός καρκίνος γενικά φαίνεται να είναι λίγο συχνότερος στους άνδρες. Στις γυναίκες η εντόπιση του καρκίνου είναι συχνότερη στο κόλον παρά στο ορθό. Όσον αφορά την ηλικία, πριν από τα 40 έτη είναι ασυνήθης η εμφάνιση κολοορθικού καρκίνου. Ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνει με την αύξηση της ηλικίας.
Αν έχω έναν συγγενή με καρκίνο παχέος εντέρου κινδυνεύω να νοσήσω κι εγώ;
Ασθενής με συγγένεια πρώτου βαθμού (πατέρας, μητέρα, αδελφός-ή, παιδί) αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης κολοορθικού καρκίνου εις τριπλούν. Δύο συγγενείς πρώτου βαθμού με διεγνωσμένο καρκίνο του παχέος εντέρου αυξάνουν αυτήν την πιθανότητα περίπου οκτώ φορές. Περισσότεροι συγγενείς δευτέρου βαθμού (παππούδες, θείοι, εξαδέλφια) που πάσχουν, αδιαμφισβήτητα αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κολοορθικού καρκίνου. Υπάρχουν άλλες ασθένειες του παχέος εντέρου που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κολοορθικού καρκίνου;
Οι πολύποδες του παχέος εντέρου, ενώ είναι καλοήθης νόσος, θεωρείται προκαρκινική κατάσταση. Περίπου 5-8% των πολυπόδων που αφαιρούνται κατά την κολονοσκόπηση έχουν μια καρκινική εστία και για το λόγο αυτό όλοι οι πολύποδες του παχέος εντέρου πρέπει να αφαιρούνται. Ασθενείς που πάσχουν από φλεγμονώδη νόσο του παχέος εντέρου έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνο του παχέος εντέρου και πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά και εφ’όρου ζωής για έγκαιρη διάγνωση κάποιας προκαρκινικής αλλοίωσης στο έντερο.
Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου παχέος εντέρου;
Αιμορραγία από τον πρωκτό και αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου είναι τα συχνότερα συμπτώματα. Πόνος στην κοιλιακή χώρα και αναιμία μπορεί να σχετίζονται με καρκίνο του παχέος εντέρου.
Εάν δω αίμα στα κόπρανά μου, τι πρέπει να κάνω;
Στις περισσότερες περιπτώσεις το αίμα στα κόπρανα οφείλεται σε κάποια καλοήθη κατάσταση (πχ αιμορροϊδοπάθεια), πάντα όμως υπάρχει η πιθανότητα του καρκίνου. Για το λόγο αυτό, ακόμα και μόνο ένα επεισόδιο εμφάνισης αίματος από το παχύ έντερο πρέπει να διερευνάται διεξοδικά.
Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου;
Όταν το ιστορικό και η κλινική εξέταση εγείρουν κάποια υποψία, ο Ιατρός θα συστήσει ενδοσκοπικό έλεγχο όλου του παχέος εντέρου (κολονοσκόπηση). Αν κατά την εξέταση αυτή βρεθεί κάποια ύποπτη εστία, θα ληφθούν την ίδια στιγμή μικρά τεμάχια για βιοψία. Το αποτέλεσμα της θα καθορίσει τους περαιτέρω θεραπευτικούς χειρισμούς. Μπορεί να χρειαστεί, επιπλέον, και κάποιος απεικονιστικός έλεγχος (πχ υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία).
Ποια είναι η θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου;
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων γίνεται χειρουργική αφαίρεση του τμήματος του παχέος εντέρου που πάσχει και αναλόγως των χαρακτηριστικών και της θέσεως του καρκινικού όγκου, μπορεί να χρειαστεί συμπληρωματική θεραπεία (χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία). Σε λίγες περιπτώσεις, οι χαρακτήρες της νόσου μπορεί να απαιτήσουν προεγχειρητική χημειο- ή ακτινοθεραπεία προκειμένου να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της χειρουργικής αντιμετώπισης.
Στο χειρουργείο πόσο έντερο αφαιρείται και τί επιπτώσεις έχει αυτό;
Συνήθως αφαιρείται τμήμα του παχέος εντέρου μήκους περίπου 20 εκατοστών χωρίς να προκαλείται κάποια διαταραχή στην διαδικασία της πέψης ή στις συνήθειες του εντέρου.
Το χειρουργείο γίνεται με τομή ή λαπαροσκοπικά;
Όποια μέθοδος προσπέλασης και να επιλεχτεί, η χειρουργική επέμβαση και η αποτελεσματικότητά της είναι η ίδια. Γενικά, η λαπαροσκοπική αντιμετώπιση προτιμάται λόγω του μικρότερου χειρουργικού τραύματος και της γρηγορότερης δραστηριοποίησης του ασθενούς. Απαραίτητο είναι να πληρούνται κάποιες προϋποθέσεις που αφορούν την γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς που δεν αποτρέπουν τη λαπαροσκοπική προσπέλαση. Και βέβαια η χειρουργική ομάδα χρειάζεται να έχει την κατάλληλη εμπειρία.
Μετά τη χειρουργική επέμβαση θα έχω «παρά φύσει έδρα», δηλαδή κολοστομία;
Μερικές φορές μια προσωρινή κολοστομία (ή ειλεοστομία, αν αφορά το λεπτό έντερο) είναι απαραίτητη για λίγο καιρό προκειμένου να επουλωθεί και να ηρεμήσει η περιοχή του παχέος εντέρου που χειρουργήθηκε. Η στομία αυτή γίνεται σε υγιή περιοχή του εντέρου και μετά από μερικές εβδομάδες αποκαθίσται (κλείνεται) με χειρουργική επέμβαση μικρότερης βαρύτητας από την πρώτη. Μόνιμη κολοστομία είναι απαραίτητη μόνο όταν ο καρκίνος είναι πολύ χαμηλά στο ορθό, δηλαδή όταν πρέπει να αφαιρεθεί και ο σφιγκτήρας μυς που ελέγχει την αφόδευση προκειμένου να θεραπευτεί ο καρκίνος. Η βελτίωση των χειρουργικών τεχνικών και εργαλείων, των συμπληρωματικών θεραπειών καθώς και εξειδίκευση των χειρουργών έχουν ως συνέπεια την ελαχιστοποίηση των ασθενών με καρκίνου του ορθού που θα έχουν μόνιμη κολοστομία.
Αν έχω μόνιμη κολοστομία, πώς επηρεάζεται η ζωή μου;
Δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός στην καθημερινή δραστηριότητα μετά την ανάρρωση από την χειρουργική επέμβαση, παρά μόνο η ανάγκη τοπικής περιποίησης και αλλαγών των σάκων κολοστομίας.
Πότε γίνεται ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία;
Όπως προαναφέρθηκε η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία μπορεί να είναι μέρος της συνολικής θεραπείας του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται όταν πρέπει στον καρκίνο του ορθού, πριν ή μετά το χειρουργείο. Η χημειοθεραπεία εφαρμόζεται και αυτή μετά ή και πριν το χειρουργείο, αναλόγως, βέβαια, κάποιων χαρακτήρων του όγκου. Οι θεράποντες Ιατροί ακολουθούν συγκεκριμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα και οδηγίες που προκύπτουν από μεγάλες μελέτες διεθνώς. Είναι σημαντικό να είναι συνεχώς ενημερωμένοι για τις εκάστοτε τρέχουσες εξελίξεις. Η συμπληρωματική θεραπεία, γενικά, εφαρμόζεται όταν ο καρκίνος έχει επεκταθεί ή έχει κίνδυνο να επεκταθεί μετά το χειρουργείο πέρα από το έντερο σε γειτονικά ή σε απομακρυσμένα όργανα. Η χημειοθεραπεία μπορεί να διαρκέσει μέχρι και ένα έτος μετά το χειρουργείο χορηγούμενη σε τακτά διαστήματα (συνεδρίες). Πρέπει να τονιστεί πως τα σύγχρονα χημειοθεραπευτικά φάρμακα είναι πολύ πιο αποτελεσματικά και με λιγότερες παρενέργειες από ότι πριν λίγα χρόνια.
Ποιες είναι οι προοπτικές ίασης μετά από την ολοκλήρωση της θεραπείας;
Αυτό εξαρτάται από τα βιολογικά χαρακτηριστικά του καρκινικού όγκου, το μέγεθός του και την εξάπλωσή του την στιγμή της διάγνωσης. Γενικά, σε όσο νωρίτερα γίνει η διάγνωση του καρκίνου, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα ίασης. Καρκίνοι που διαγιγνώσκονται σε αρχικά στάδια έχουν πιθανότητα πλήρους ίασης άνω του 90%.
Προληπτικές εξετάσεις (check up) προλαμβάνουν τον καρκίνο του παχέος εντέρου;
Γενικά συστήνεται στην ηλικία των 50 ετών στον τακτικό προληπτικό έλεγχο να συμπεριλαμβάνεται κολονοσκόπηση. Πρόσφατες μελέτες προτείνουν να γίνεται μετά την ηλικία των 40 ετών. Επίσης συστήνεται στον τακτικό έλεγχο μετά τα 40 έτη να συμπεριλαμβάνεται εξέταση κοπράνων για στοιχεία μικροαιμορραγίας που δεν φαίνονται με την κένωση και που μπορούν να οδηγήσουν σε υποψία καρκίνου παχέος εντέρου.
Ποια είναι σχέση του καρκίνου του παχέος εντέρου με τη διατροφή;
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η διαδικασία πέψης των ζωικής προέλευσης λιπών από τα βακτήρια του πεπτικού συστήματος και τη χολή μπορεί να παράγει ύποπτες για καρκινογένεση ουσίες. Επιπλέον, ο σύγχρονος τύπος διατροφής των δυτικών κοινωνιών έχει περιορίσει την κατανάλωση φυτικών ινών. Παράλληλα έχει αυξήσει την κατανάλωση ζωικού λίπους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η συχνότητα κένωσης του εντέρου να ελαττώνεται και ύποπτα προϊόντα πέψης στα κόπρανα να βρίσκονται περισσότερο χρόνο σε επαφή με το τοίχωμα του εντέρου. Αρκετές έρευνες προτείνουν την αφαίρεση λίπους από τα κόκκινα κρέατα που καταναλώνουμε με ταυτόχρονη αύξηση της κατανάλωσης τροφών (λαχανικών και φρούτων) πλούσιων σε φυτικές ίνες.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον καρκίνο παχέους εντέρου μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Γενικό Χειρουργό, Δρ. Αναστάσιο Τσεχπενάκη, Διευθυντή Χειρουργικής Κλινικής στην Ευρωκλινική Αθηνών.
